Hoe stofvrij werk jij op de bouwplaats?

RPS beoordeelt emissie handgereedschap met TNO prestatietoets in een klimaatkamer

Je staat er met de zaag, boor of schuurmachine in de hand vaak niet bij stil. Dat stof mogelijk schadelijk is voor je gezondheid. Om beroepsziekten terug te dringen, moeten de gereedschappen waarmee gewerkt wordt, zorgen voor lage emissies. Maar hoe beoordeel je dat? RPS toetst en valideert dit aan de hand van een TNO prestatietoets in een klimaatkamer.

Nergens wordt er zoveel geschuurd en geboord als op de bouwplaats. Bij dat werk komt stof vrij. TNO heeft een protocol ontwikkeld met daarbij het ‘stofvrij werken label’. Hiermee test je handgereedschappen ten opzichte van de Nederlandse grenswaarden. Daarmee toon je als werkgever aan dat je er een hele dag veilig mee kunt werken, zonder dat je extra beschermingsmaatregelen nodig hebt.

Waar TNO de blootstellingsonderzoeken voorheen zelf uitvoerde en de analyse van de monsters aan RPS uitbesteedde, heeft RPS voortaan het complete traject overgenomen.

Wat is het probleem?

Stof kan in verschillende vormen schadelijk zijn voor de gezondheid en dan vooral kankerverwekkende stoffen, zoals kwarts, hardhout, chroom en nikkel. Werknemers die hiermee in aanraking komen, moeten voorzichtig zijn en op een verantwoorde, veilige en vooral gezonde manier werken. Daarom is het noodzakelijk dat er systemen ontwikkeld worden die zorgen voor minder stof op de werkvloer. Of én hoe die werken, dat moet worden getoetst.

Hoe weet je of de ontwikkelde ‘stofvrije’ producten ook geschikt zijn?

TNO heeft hier wat op bedacht. Zij beoordelen de ontwikkelde ‘stofvrije’ professionele gereedschappen en systemen op de emissie van schadelijke stoffen. Dit gebeurt in de klimaatkamer (Worst Case Room). Hier worden de gereedschapssystemen getoetst en gevalideerd ten opzichte van de huidige Grenswaarden Stoffen op de werkplek, zoals is vastgesteld door het Ministerie van SZW. Dit resulteert dan in een TNO prestatietoets.

Wat houdt zo’n prestatietoets in?

De TNO prestatietoets stelt de feitelijke blootstellingen aan schadelijke stoffen van de werknemers vast tijdens worst case gesimuleerde werkzaamheden. Zo wordt de blootstelling aan de vrijgekomen stof van een werknemer gemeten tijdens het bewerken (boren, schuren, slijpen, zagen e.d.) van de bouwmaterialen: kalkzandsteen, beton, keramische tegels en hout.

Waarom is de prestatietoets alleen op die materialen gericht?

Stof wordt als een containerbegrip gezien. Hoe gevaarlijker de stof, hoe meer de grenswaarde naar beneden gaat. Eenzelfde concentratie bij hardhout vereist dus een andere interpretatie dan eenzelfde concentratie bij metaal.

Je kunt dus nooit de volledige variatie van de markt opvangen in een protocol. Daarom is het meetprotocol van TNO gericht op een aantal basismaterialen: beton, hardhout, keramische tegels en kalkzandsteen.

Hoe wordt zo’n meting dan uitgevoerd?

In de klimaatkamer test RPS het gereedschap bij 100% inschakelduur gedurende een representatieve periode.  Met metingen in de ademzone van de werknemer. Hierbij is de ventilatie in de ruimte representatief voor de werkelijke situatie. In het laboratorium van RPS in Breda analyseert de analist de filters van de pompen.

Wat betekent dat dan?

Handgereedschap van producenten die de test goed doorlopen krijgen een certificaat stofvrij werken. Dit wil zeggen dat deze apparaten, zoals een schuursysteem, de gehele dag kunnen worden gebruikt zonder de grenswaarde (van de schadelijke stoffen op de werkplek) te overschrijden. Daarmee voldoen zij aan de strenge eisen van het ministerie van SZW.

Er zijn in totaal 8 verschillende labels variërend van 1 tot 8 uur.  Een label van 1 uur betekent dat het gereedschapssysteem 1 uur per dag kan worden gebruikt zonder overschrijding van de grenswaarde. Het meest ultieme label is uiteraard een 8 uur label, waarmee dit voor de gehele werkdag geldt.

Wat is voordeel voor de werkgever?

In de eerste plaats nemen zij hun verantwoordelijkheid om hun werknemers niet aan gezondheidsgevaarlijk concentraties bloot te stellen. Een werkgever heeft vanuit de Arbowet hiervoor ook een verplichting. Hij moet dat kunnen onderbouwen met metingen en risico inschattingen.

Op een moment dat de werkgever zijn mensen laat werken met een stofvrij werklabel van 8 uur, dan is in de handhavingsnorm van de arbeidsinspectie vastgelegd dat de werkgever is ontslagen van de aanvullende aantoonbaarheidseis. Het feit dat zijn mensen werken met goedgekeurde apparatuur is al voldoende bewijslast.

Wat is het voordeel voor de werknemer?

Het is transparanter hoe veilig het handgereedschap is en dat de werkgever daarop gaat acteren. Dus in het meest gunstigste geval; dat de werkgever alleen handgereedschap koopt met een 8-uurslabel die heel de dag veilig te gebruiken is.

Waarom is de klimaatkamer en het blootstellingsonderzoek voortaan bij RPS ondergebracht?

TNO heeft haar dienstenpakket tegen het licht gehouden. Zij kwam tot de conclusie dat het zelf uitvoeren van de testen in de klimaatkamer niet meer tot haar kerntaken behoorden. RPS voerde de analyse van de monsters al uit in haar laboratoria. Zowel TNO als RPS vinden het belangrijk dat het stofvrijlabel blijft bestaan waarvan TNO de eigenaar blijft.

Wat betekent deze overname voor RPS

De klimaatkamer is verplaatst van TNO naar de vestiging van RPS in Zwolle. Hier zijn medewerkers van RPS volledig toegewijd en uitgerust met faciliteiten om de tests uit te voeren.

Zo sluit deze dienstverlening naadloos aan bij de expertise die RPS al in huis heeft als het gaat om Arbo gerelateerde zaken om het aantal beroepsziekten terug te dringen.

Wat is de meerwaarde van zo’n klimaatkamer?

Tijdens een blootstellingsonderzoek heb je geconditioneerde omstandigheden nodig die herhaalbaar zijn. Met andere woorden: om effecten te kunnen meten moet je alleen invloed kunnen uitoefenen op de variabelen die je wil veranderen.

De andere variabelen moeten gelijk blijven. Dat is met het stofvrijwerkenprincipe hetzelfde. De ruimte en de handeling is altijd hetzelfde. De enige variabele die verandert, is het gereedschap dat wordt gebruikt.

Is de klimaatkamer ook voor andere industrieën in te zetten waar blootstellingsissues spelen?

Voor de branchevereniging van pur-bedrijven zijn er verschillende proefblokken van pur (polyurethaanschuim) gemaakt die onder geconditioneerde omstandigheden geproduceerd moeten worden.

Deze blokken gaan uiteindelijk ook weer ontgassen en geven daarmee een potentiële emissie vrij. In de klimaatkamer is onder geconditioneerde omstandigheden gekeken naar de blootstelling aan gevaarlijke stoffen tijdens het produceren.

Andere stoffen die op termijn voor de klimaatkamer in aanmerking zouden kunnen komen, zijn chroom 6 en dieselmotorenemissie.

Meer informatie

Hoe stofvrij werk jij op de werkplaats? Laat het onderzoeken. Neem hiervoor contact op met arbeidshygiënist Jan Kegelaer. Telefonisch (088 235 730) of per mail.