Vogeleilanden in de Grevelingen
Natuurontwikkeling in het grootste zoutwatermeer van West-Europa
In het grootste zoutwatermeer van West-Europa gebeurt iets bijzonders. Met de aanleg van de Deltawerken hebben de kustbroedvogels niet meer zo veel plek om te broeden. De oplossing is gevonden in het kunstmatig aanleggen van vogeleilanden in de Grevelingen. Uitzonderlijk in al zijn eenvoud.
Markenje, Kleine Stampersplaat en de Kabbelaarsbank. Het zijn geen items uit de sprookjes van Grimm, maar eilanden in de Grevelingen die straks beduidend meer body krijgen. Met het aanhelen en gedeeltelijk ophogen van deze eilanden creëert Staatsbosbeheer meer en gunstigere broedmogelijkheden voor kustbroedvogels, zoals de strandplevier, kluut en visdief.
Op de kale eilandjes voelen de vogels zich veilig, want roofdieren van het vasteland kunnen er niet komen. En dreigt gevaar vanuit de lucht, dan kunnen ze, dankzij het vrije uitzicht, op tijd in actie komen. Daarom zijn de eilandjes een ideale omgeving om eieren uit te broeden en jongen groot te brengen.
RPS ontwerpt, coördineert en controleert dit project. Wat maakt het bijzonder? Een overzicht in een notendop.
60.000 kuub zand
In totaal 17 hectare aan nieuw eiland wordt kunstmatig aangelegd op basis van natuurlijk materiaal. Hiervoor wordt 60.000 kuub zand verzet en 250 m2 aan schelpen verwerkt. Veertig procent van het werk (zand) blijft onder water.
Natura 2000
Liefst 8 vergunningentrajecten zijn door RPS begeleid om überhaupt tot uitvoering over te gaan. Daarnaast is vrijstelling van de wet Natuurbescherming vereist. Want dit Natura 2000-gebied ligt in een bijzondere omgeving. Om het te bereiken kost het je minimaal een halve dag. Stukje varen en de rest te voet, door het water.
In de kijker
De inrichtingsmaatregelen (oeveraankleding, schelpen) verschillen per eiland. Komende jaren wordt vanuit het Europese subsidieprogramma Life IP Deltanatuur gemonitord welk effect deze variaties hebben op de vestiging en het broedsucces van kustbroedvogels. Zo weten we straks precies hoe de strandplevier, dwergstern, grote stern, kluut, bontbekplevier en visdief hun nieuwe onderkomen ervaren. Waardevolle informatie. Voor nu en voor de toekomstige inrichting van vogeleilanden.
Natuurlijke drainage
Het regent zo nu en dan. Ook in de Grevelingen. Er ontstaat dan te veel begroeiing op het eiland en daar houden de kustbroedvogels niet van. Daarvoor moet extra onderhoud plaatsvinden. Door sleuven te graven en te vullen met schelpen wordt een eiland (als experiment) op een natuurlijke wijze gedraineerd om te kijken of dit de vegetatiegroei vertraagd.
Wisseling van de wacht
Het projectgebied ligt in twee provincies (Zuid-Holland en Zeeland) en heeft ook raakvlakken met twee gemeenten (Schouwen-Duivenland en Goeree-Overflakkee). Voor het beheer in de Grevelingen en de water- en ontgrondingsvergunning is Rijkswaterstaat bevoegd gezag. Daarnaast is de ontwerpfase opgestart in opdracht van het voormalige Natuur- en recreatieschap Zuidwestelijke Delta en wordt de uitvoeringsfase onder de verantwoordelijkheid van Staatsbosbeheer gerealiseerd.
Kortom er zijn weer heel wat stappen gezet voor een geweldig resultaat en bijdrage aan de natuur in de Grevelingen. Dat er nog veel pootafdrukjes bijkomen.
In vogelvlucht naar resultaat
Het realiseren van de vogeleilanden gebeurt in drie fasen. Dat gaat in grote lijnen op de volgende wijze:
Fase 1 Vastleggen natuurwaarden
Een basisinventarisatie van het bijzondere werkgebied vormt het startpunt voor het ontwerp. Dit betekent dat al de natuurwaarden op locatie zijn vastgelegd. Bijvoorbeeld om welke aantallen vogels het gaat, maar ook de soort. Hierbij is ook gebruik gemaakt van de gebiedskennis van de natuur- en vogelwacht en plaatselijke vogeltellers in het gebied.
Fase 2 Ontwerp en uitvoering
RPS heeft, in samenspraak met Staatsbosbeheer, ervoor gekozen om het ontwerp nauw af te stemmen met de natuurorganisaties en beroepsvissers.
Aannemer Verboon Maasland hoogt de eilanden op door er zand op te spuiten. Waar nodig brengt de aannemer op enkele delen een extra rug aan van 30 à 40 centimeter boven het gemiddelde waterpeil tegen de afkalving. Door dit bruggetje zitten de vogels meer beschut te broeden en vergroot je het leef- en broedgebied. Verder wordt bij elk eiland de vooroever ondiep gemaakt om de golfoploop sneller te onderbreken. Ook dit reduceert de afkalving in een vroeg stadium.
Verder zorgt het aanbrengen van schelpen op de eilanden voor de aankleding van de nieuwe zandvlakten. De soorten die op deze plaatsen broeden houden immers van een vrij kale, ‘steenachtige’ omgeving. Bovendien remmen schelpen de plantenbegroeiing.
Fase 3 Directievoering en toezicht
Logistiek is het een uitdagende operatie om de eilanden af te werken met schelpen en om schade aan de bestaande delen van de eilanden te voorkomen. Er moet nauwlettend op worden toegezien dat de uitvoering vanuit de juiste randvoorwaarden gebeurt. Het is primair natuurbouwwerk. Vanuit RPS is er ecologische begeleiding en directievoering. De planning is dat de werkzaamheden begin 2019 afgerond worden.
