Recept voor doeltreffend baggerbeheer

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier geeft data nieuw leven

 

Met de juiste data in één oogopslag zien of een watergang op orde is. Dat zorgt voor effectiever en efficiënter baggerbeheer. Maar hoe verzamel en benut je die data het best? Ton Schermer, functioneel- en databeheerder, en Steven Westerman, projectleider baggerwerken, van het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier geven tekst en uitleg.

“Kijk, de burger ziet nu dat hier ook écht gewerkt wordt”, zegt Steven met een brede glimlach. Hier in het zes jaar jonge gebouw van het hoogheemraadschap zijn de gevels van glas en geven de glazen scheidingswanden een open karakter aan flexibele werkplekken. Symboliek die past bij de kernwaarden die de organisatie wil benadrukken: transparant, kostenbewust, betrouwbaar en met oog voor de toekomst.

teven Westerman (links) en Ton Schermer, beiden van het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, in het kanaal Alkmaar (Omval) Kolhorn.

Stabiel beheersysteem

Toegegeven, het is een imponerend bouwwerk waar de organisatie met recht trots op mag zijn. En misschien beeldt het als metafoor ook wel treffend uit waar de projectleider met zijn baggerteam naar toe wil werken. Ook binnen zijn afdeling wordt gebouwd. Niet aan een fysiek object, maar aan  een stabiel beheersysteem om eenduidig en kostenbewust met het baggerbeheer en -onderhoud om te gaan. Aan een systeem dat verbindt en bijdraagt aan een transparante organisatie waarin afdelingen elkaar versterken.

“We waren al minstens tien jaar op zoek naar een systeem om alle data over het baggeren op een adequate manier vast te leggen en te kunnen raadplegen”, vertelt Ton, die de noodzaak daarvan treffend blootlegt met een anekdote. “Vroeg een collega: ‘Wanneer is deze polder voor het laatst gebaggerd?’ ‘Uhm, dat weet Joop, maar die is met pensioen. In de la van Ruud vind je vast een cd en kaart van het gebied’, antwoordde de ander.”

Brei van data

Baggeren. Het behoort voor het hoogheemraadschap van oudsher tot haar hoofdtaken. Een goede doorstroming is immers een voorwaarde voor de waterveiligheid en de ontwikkeling van een gevarieerd ecosysteem. Waar het areaal voorheen op een sigarendoos nog redelijk te overzien was, staat het team van Ton en Steven nu voor een pittige opgave. Door fusies is hun organisatie nu het waterschap van heel Noord-Holland, van Texel tot Amsterdam, met een baggerpotentieel van twintigduizend kilometer aan watergangen.

Om orde in de brei van data te brengen, ontwikkelde het hoogheemraadschap zelf een spreadsheetprogramma, waarmee het alle waterlopen onderscheidde en toewerkte naar een constant niveau van baggeruitgaven. “Op een gegeven moment heb je daar een optimum in bereikt. Met een extern baggerbeheer- en onderhoudssysteem wilden we een verdere kwaliteitsslag inzetten”, duidt Steven de ambities. De keuze viel op BaggerBase en BaggerProfiel van RPS.

Steven Westerman (links) en Ton Schermer van het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier voeren een meting met een peilstok uit om de dikte van de baggerlaag te bepalen.

Tablet

De eerste slag wordt al gemaakt bij het inwinnen van de data in het veld. Steven beschrijft hoe de medewerker voorheen op een papieren kaart in het veld de peildieptes invulde. Terug op kantoor mocht hij blij zijn als hij de kaart droog en kreukvrij uit zijn binnenzak haalde, voordat hij de data handmatig in de computer invoerde. RPS richtte voor het hoogheemraadschap ArcGIS Online in om dit werkproces volledig te digitaliseren. “Onze medewerkers krijgen binnenkort een tablet mee. Ze typen de peilhoogten en aanverwante opmerkingen rechtstreeks in op een geografische kaart, die gekoppeld is met ons GIS-systeem, waarop de betreffende watergangen staan afgebeeld. Dit betekent meer snelheid en een soepele, foutloze dataoverdracht. Bovendien toetst iedereen nu op dezelfde manier”, ervaart Ton.

Baggerkwaliteit

Het hoogheemraadschap baggert eens in de zeven jaar zo’n zeventig procent van haar watergangen in landelijk gebied. “Dan wil je baggerwerkzaamheden efficiënt voorbereiden, zodat je weet wanneer een watergang aan de beurt is. Met BaggerBase beheren we hiervoor alle informatie centraal en eenduidig op één plek”, legt Steven uit. Deze data varieert van de afmeting van een watergang en het onderhoudsprofiel tot aan de kwaliteit van de bagger. Ook de eisen waaraan het waterstaatwerk moet voldoen en de verwachte aanwas zijn erin opgenomen.

Steven Westerman met een peilstok, om de diepte van een watergang te bepalen.

Rugstreeppadden

“We gaan de toepassing gebruiken als een integrale database”, vervolgt Ton. “Ook afdelingsoverstijgend. Voor kadeversterkingen is door betreffende afdeling bijvoorbeeld veel niet-gesprongen explosieven onderzoek uitgevoerd. Doordat zij die resultaten noteren in BaggerBase voorkomen we voor aanvang van baggerwerkzaamheden een herhaling van zetten.  Ook zijn er koppelingen met de gegevens over riolering en flora en fauna. Zo weten we bijvoorbeeld dat we in een bepaald gebied bij het baggeren meer uit de kant moeten blijven, omdat er rugstreeppadden zitten.”

“Bovendien is het prettig dat alle investeringen erin staan. Zo weet je in de begroting bij de volgende baggerronde exact waar je rekening mee moet houden”, vult Steven aan.

BaggerProfiel

Naast gedegen overzicht is de juiste volumebepaling bij baggerwerkzaamheden van belang. Want, hoeveel bagger moet je nu precies verwijderen om het legger- of normprofiel te halen? “Voorheen ging de beheerder na het peilen de profielen visueel stuk voor stuk na of de ingreepmaat werd overschreden. Straks toetsen we met BaggerProfiel automatisch of een watergang gebaggerd moet worden of nog een cyclus meekan. En rekent de toepassing met verschillende normprofielen de aanwezige of te verwijderen hoeveelheden baggerspecie voor ons uit”, legt Steven uit

“Een stoplichtmodel geeft aan wat de opgave is binnen de zevenjarige cyclus. Dit scheelt niet alleen enorme verwerkingstijd van de beheerder, je kunt ook veel efficiënter investeren in het baggerprogramma en voorkomen dat normen worden overschreden. Zo benutten we de ingewonnen data eindelijk zoals we dat zouden willen.”

Het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier baggert jaarlijks watergang, van dijkslootje tot boezemwater, landelijk en stedelijk water. Daar komt zo’n 850.000 m³ bagger bij vrij en dit vergt een gemiddelde jaarlijkse investering van € 7.000.000 euro.