Met ESTEC de ruimte in
Hoe lanceert kraamkamer Europese ruimtevaart optimaal werkklimaat?
Op het groot en streng beveiligd complex van ESTEC diep in de duinen werken de slimste mensen ter wereld aan kostbare ruimtevaartsnufjes. Een optimaal werkklimaat om in te presteren is dus geen overbodige luxe. Hoe creëer je dat voor drieduizend ingenieurs uit verschillende culturen? Jean-Louis Bock en Cor Rijnsent van ESTEC lanceren hun bevindingen.
Blootstellen
Het is één van die eyecatchers die je gezien moet hebben op het complex van ESTEC (European Space Research and Technology Centre) in Noordwijk. In de hal torent een vijftienhoge witte cilinder met een diameter van tien meter boven ons uit. Het is een Large Space Simulator waarmee een klein stukje kosmos is nagebouwd. Hier kunnen de knappe koppen van ESTEC hun ontworpen satellieten blootstellen aan de heftige condities buiten de dampkring.
Bijvoorbeeld extreem warme of koude temperaturen. De kraamkamer van Europese ruimtevaartactiviteiten en het technisch hart van ESA (European Space Agency) haalt er zelfs de zon mee naar Nederland. Moeiteloos creëert men er een vacuümomgeving waarin krachtige lampen een lichtintensiteit tot 2000 watt per vierkante meter halen. Vergelijkbaar met zeshonderd huishoudlampen in een kleine kamer.
Jean-Louis Bock (rechts) en Cor Rijnsent van ESTEC, links op de achtergrond een kopie van ruimtelaboratorium Columbus, onderdeel van de ISS.
Klimaatbeheersing
Als ESTEC zelfs de fysiologische omstandigheden in de ruimte met militaire precisie kan nabootsen, moet de klimaatbeheersing in de kantoren een peulenschil zijn toch? “Dat lijkt, maar de praktijk is een stuk weerbarstiger hóór”, antwoordt Cor Rijnsent, adviseur gezondheid, veiligheid en milieu, met een lach.
“In de ruimte heb je sec met hitte, straling en kou te maken afhankelijk van de plek waar je bent. Bacteriën vind je er niet. Daarnaast is op aarde niets zo veranderlijk als het weer. Afgelopen weekend stond ik op de schaats en morgen kan mijn jas uit. Hoe je met deze omstandigheden omgaat in relatie tot de klimaatbeheersing in kantoren blijft elke dag weer een uitdaging.”
Microbiologische metingen
Uitdagingen bij het enorme complex van ESTEC (met ruim 120.000 m² aan vloeroppervlak) zijn er volop, ondervindt ook Jean-Louis Bock, hoofd facilitymanagement sectie infrastructuur. Hij moet er met zijn team voor zorgen dat de testcentra, waar ingenieurs de satellieten en ruimtevaartvoertuigen ontwikkelen (prijskaartje tussen de zevenhonderd miljoen en een miljard), voldoen aan de gewenste, sterk geconditioneerde klimaatcondities. Soms haalbaar, soms ook niet.
In de kantooromgevingen leven weer hele andere uitdagingen. Jean-Louis vertelt over een geurklacht. Uit metingen bleek een verhoogde waarde die alleen te herleiden was naar het luchtbehandelingskanaal. Na het schoonmaken van de luchtbehandelingskast en -kanaal bevestigde RPS met microbiologische metingen dat het probleem opgelost was.
Dit moet in het vervolg anders vonden ze bij ESTEC. De reactieve stellingen werden verlaten voor de proactieve. Cor: “We doen veel aan onderhoud, maar willen de klachten van medewerkers liever voor zijn. Om een beter beeld van de luchtkwaliteit in onze gebouwen te krijgen willen we RPS preventief microbiologische metingen laten uitvoeren. Met een projectgroep zijn we in gesprek hoe dit voor het hele complex zo effectief en efficiënt op te pakken. Het is onmogelijk dit voor elk kantoor te doen, dan ben je een paar jaar verder.”
De ‘Rainbowcorridor’ in één van de gebouwen van ESTEC.
Temperatuurbeleving
Buiten wapperen de vlaggen van 24 landen fier in de Noordzeebries. Ze symboliseren de variëteit aan culturen die op het complex werkzaam zijn. Elk met hun eigen temperatuurbeleving. Hoe gaat ESTEC daarmee om? Jean-Louis: “Voor wat betreft de luchtvochtigheid en temperatuur houden we de algemeen geldende normen aan. Wel hebben de mensen de mogelijkheid de verwarming met een marge van drie graden handmatig aan te passen.”
“Je merkt dat de Zuid-Europeaan sneller naar de vijfentwintig graden draait dan een Noord-Europeaan”, vult Cor aan. “Al gaat het vooral over de subjectieve beleving van het klimaat. Vaak is een medewerker in de veronderstelling dat het veel kouder of warmer was als ik hem of haar de werkelijke temperatuur toon. Uit ervaring merk ik dat het meer te maken heeft met de persoon zelf. Wil je er werk van maken, of pas je je kleding erop aan. Als je met mensen in gesprek gaat lossen de klachten zich in negentig procent van de gevallen al op.”
Volgens Jean-Louis ligt de uitdaging voor een optimaal werkklimaat niet zozeer in de verschillen in cultuur, maar in leeftijd. “Terwijl de oudere medewerkers meer gesteld zijn op privacy, zoeken jongeren elkaar juist meer op.”
Nieuwe Werken
ESTEC heeft onlangs een nieuw gebouw ingericht om in te spelen op deze behoefte. Gebaseerd op Het Nieuwe Werken, maar bovenal ook geënt op het DNA van ESTEC. “Iedereen behoudt een eigen kantoor, maar dit is gecombineerd met gedeelde functies in het middengebied waar ontmoetingsplekken zijn gecreëerd met onder meer banken en sofa’s”, legt Jean-Louis uit. Per vloer sluit elk middengebied aan bij een atmosferische laag: zon, lucht, natuur en aarde. De kantoren zijn uniform en verbinden alle vloeren als het heelal.
Naast dit ‘softe’ maatregelenpakket, is ook de ‘harde’ kant klimaattechnisch ingericht volgens de meest moderne maatstaven. Uit ESA-onderzoek met satellietfoto’s naar de thermische waarden van alle gebouwen blijkt dit gebouw bijvoorbeeld het best geïsoleerde gebouw op de site te zijn. Aan Jean-Louis, Cor en hun teams de taak ervoor te zorgen dat de andere panden op termijn niet achterblijven.
Over ESTEC
ESTEC (European Space Research and Technology Centre) is het technologische en administratieve hart van het Europese ruimtevaartagentschap ESA. Bijna alle ESA projecten – lanceerraketten uitgezonderd – worden vanuit ESTEC geboren en langs verschillende fasen in hun ontwikkeling geleid. In Noordwijk werken mensen aan wetenschappelijke missies, bemande ruimtemissies, aardobservatie-, telecommunicatie- en navigatiesatellieten.
Met ESTEC de ruimte in, het complex.