Gemeente Utrecht onderzoekt rendement groen dak
RPS monitort waterbuffercapaciteit bij een basisschool
Groene daken leveren een bijdrage aan de opvang en het geleidelijk afvoeren van hemelwater. Maar hoeveel water kan een groen dak bergen? De gemeente Utrecht neemt met hulp van RPS de proef op de som bij een basisschool.
Bufferen hemelwater
Bij het waterproof maken van steden hebben overheidsinstanties de bewoners en ondernemers hard nodig. Het is de reden dat de gemeente Utrecht is gestart met de campagne Waterproof030. Daarin geeft de gemeente uitleg over de toenemende wateroverlast en wat je daar zelf aan zou kunnen doen. Bijvoorbeeld door de regenpijp af te koppelen en het water in de grond te laten trekken. Ook de aanleg van groene daken speelt een belangrijke rol bij de buffering van hemelwater.
Van sedumdak tot daktuin
Een groen dak is een dak met plantjes en of gras erop. Vaak wordt hierbij gekozen voor een vetplantje. Onwrikbaar bij verschillende weersomstandigheden en onderhoudsarm. De groene daken zijn goed voor het milieu en de gezondheid. Zo werkt een groen dak isolerend. Ideaal om een pand in de winter warmer en in de zomer koeler te houden.
De grootste winst van groene daken zit echter in de bufferfunctie. Ze houden tussen de 50 en 80 procent van de neerslag vast die valt op het dak. Tenminste, dat is de berekende range van waterterughouding op jaarbasis van sedumdak tot daktuin. Een range die is opgenomen in de FLL-dakbegroeiingsrichtlijn voor dakbegroening.
Regenwater opnemen
Kunnen die percentages nauwkeuriger worden aangetoond? Helaas ontbreken daar keiharde cijfers voor. En dus is er ruimte voor interpretatie. Volgens Leven op Daken heeft een gerenommeerde partij op internet aangetoond dat een groen dak ongeveer 50 procent van het regenwater kan opnemen. Maar het verschilt volgens dit kennisplatform nogal of het miezert, stevig regent of dat er sprake is van een wolkbreuk. En dat is waar een waterbeheerder in geïnteresseerd is; de zogenoemde piekafvoeren. Daar zijn nog nauwelijks gegevens over beschikbaar.
Testproject
Reden voor de gemeente Utrecht om dit te monitoren met een testproject. Plaats van handeling: de Herderschêeschool, een basisschool in Utrecht waar 66 kinderen speciaal onderwijs krijgen. Dat gebeurt onder een plat dak van ruim 100 vierkante meters. Bovenop dit met bitumen bekleedde dak groeit gras en vetplantjes.
Ze werken als een spons door bij neerslag het hemelwater op te nemen en weer langzaam af te geven aan de regenpijpen. Aan beide zijden van het dak zijn er vijf regenpijpen bevestigd. Ed Kamperdijk, projectmedewerker Bodem bij RPS, haalt er bladeren uit. “Een periodieke bezigheid, want ze hebben invloed op de resultaten”, weet hij uit ervaring.
Monitoren waterbuffercapaciteit
Over resultaten gesproken. We weten uit de praktijk dat daktuinen water vasthouden. Maar in hoeverre bufferen ze water? Bufferen ze ook bij enorme piekbuien? Helpen ze bij een vertraagde afvoer van hemelwater? Het monitoringsproject op het dak van de Herderschêeschool is erop gericht te onderzoeken hoeveel water dit soort vegetatiedaken kunnen bergen. Zo kan worden berekend wat de verhouding is tussen de neerslag en afwatering bij de diverse daksystemen.
Water afvoeren
Ed legt uit dat hiervoor in de nok van de regenpijpen bakken zijn gemonteerd. Er hangen dataloggers in. Ze meten om de vijf minuten de hoeveelheid water die door de regenpijp stroomt. Ook staat er een regenmeter op het dak. Daarmee zie je precies hoeveel water er is gevallen. Door een simpele optelsom breng je de bufferfunctie in kaart. “Het verschil tussen wat de dataloggers meten en wat de regenmeter aangeeft, is wat de plantjes opnemen. Er hoeft dan minder water afgevoerd te worden via de regenpijp en uiteindelijk via de riolering”, aldus de projectleider.
Water opnemen
De waterbuffering is afhankelijk van verschillende parameters. Denk aan de neerslag per regio, het groendaksysteem en de locatie van de afvoer. Ook de vegetatiekeuze speelt mee. “De ene plant verdampt meer dan de andere”, legt Ed uit. “Bij deze school is gekozen voor een vetplantjes en gras. Je ziet dat deze combinatie veel water opneemt. Echter, op een gegeven moment is het verzadigd en gaat het bij extreme gevallen toch lopen. De regenpijpen komen dan behoorlijk vol met water te staan. Wel merken we op basis van de resultaten dat er bij de inzet van groene daken een behoorlijke vertraging opzit.”
Dataloggers
De dataloggers zijn van april tot en met september in gebruik. Om de 83 dagen leest Ed de dataloggers uit. Hij haalt er informatie van 24.000 metingen uit. Wat ziet hij na bijna twee monitoringsjaren als de belangrijkste conclusie?
“Op het gedeelte waar geen groen dak aanwezig is, wordt duidelijk meer water afgevoerd dan bij de plekken waar de planten water bergen en opnemen. Wel is dit proces afhankelijk van hoe dorstig of verzadigd de planten zijn. In de zomer nemen ze meer op dan in de natte winterperiode. Daarnaast zien we uit de resultaten duidelijk naar voren komen dat een zwart dak warmer is. De planten houden de temperatuur in de zomer laag”, concludeert de projectmedewerker.