Schoon water in de tandartspraktijk

Voorkom gezondheidsproblemen bij patiënt en behandelaar

 

Met schoon ‘proceswater’ voorkomen tandartspraktijken gezondheidsproblemen bij patiënt en behandelaar. Dat vergt een periodieke controle van de microbiologische kwaliteit. Hoe pak je dat het beste aan? In de nieuwste editie van het gerenommeerd tandheelkundig vakblad Dentista geven Aqua2Dental en RPS tekst en uitleg. Lees hier de online versie.

Het was even schrikken voor de tandartsen, -assistenten en mondhygiënisten. Business Insider UK maakte in 2015 een overzicht van de meest risicovolle beroepen in de Verenigde Staten. In een reeks van 27 beroepen voerden ze de lijst aan. Ruim voor op het oog risicovollere functies stewardess en anesthesist. Business Insider UK baseerde zich op gegevens van een database van the US Department of Labor die deze beroepen op zes gezondheidsrisico’s had onderzocht, waaronder de blootstelling aan gevaarlijke stoffen.

Micro-organismen

Reden voor paniek bij de Nederlandse tandartspraktijken? Nee, dat niet. Wel is waakzaamheid geboden. Bijvoorbeeld als het gaat om het leveren van schoon proceswater uit de tandheelkundige units die rechtstreeks zijn aangesloten op het collectieve drinkwaterleidingnet, of bij units die op zichzelf staan. Bij eerstgenoemde kan het water besmet binnenkomen, via bijvoorbeeld afgetakte leidingen of warmte‐units. Ook met een separaat flessensysteem bestaat er een risico op besmetting, bijvoorbeeld bij het vullen van de flessen (met warm water) of na het spoelen (er blijft water achter in de fles). Verder is er gevaar voor besmetting door een terugslag van micro-organismen uit de mond van de patiënt.

Legionella

In het water van de units bevinden zich micro-organismen, veelal bacteriën, die voedingsstoffen opnemen uit het water om in leven te blijven en zich te vermenigvuldigen. Dit is een natuurlijk verschijnsel en in de meeste gevallen vormen deze bacteriën geen gevaar voor de gezondheid. Toch kan het ook voorkomen dat er wel een gevaarlijke bacterie, zoals de beruchte legionella, zich in het water vermenigvuldigt en in contact komt met het tandheelkundig personeel of de patiënt.
Volgens microbioloog Hugo van Beurden van Aqua2Dental, een bedrijf dat tandartspraktijken ondersteunt op watergebied, geeft de meerfunctiespuit een goed beeld van de waterkwaliteit van de unit. Daarom is het zaak deze in ieder geval te bemonsteren.

Risicogroep

“Bij het gebruik van de meerfunctiespuit wordt het water uit de unit verneveld. Er ontstaan dan zogenaamde aerosolen, een mengsel van  vloeistofdruppels in de lucht. Deze aerosolen kunnen via de neus en slijmvliezen doordringen tot in de longen van de patiënt en het tandheelkundig team en kunnen daar een infectie veroorzaken”, legt Van Beurden uit. “Zeker als de patiënt of behandelaar tot een risicogroep behoort, is er een reële kans op een infectie.”
Een mondkapje biedt bescherming. Toch? “Dat is vaak niet optimaal”, antwoordt de microbioloog. “Bedenk dat een behandelaar acht uur boven een patiënt gebogen staat, die al helemaal niet beschermd is. Ook vormen mondhygiënisten of tandartsassistenten die tijdens hun zwangerschap nog aan het werk zijn een risicogroep.”

Kiemgetalbepaling

Om te beoordelen of het water van de tandheelkundige units in Nederland voldoen aan de geldende drinkwaternorm biedt de Nederlandse literatuur onvoldoende houvast. Het water in de tandartspraktijk moet voldoen aan de kwaliteitseisen, zoals die zijn vastgelegd in de Richtlijnen Infectie Preventie in Mondzorgpraktijken (WIP). Ook daar wordt het belang van schoon unitwater erkent. Zo is in de laatste herziening een verplichte halfjaarlijkse controle daarvan opgenomen. Dit betekent dat alle waterunits gecontroleerd dienen te worden op de aanwezigheid van aerobe bacteriën in het water door kiemgetalbepaling.

Bacteriekiemen

Het kiemgetal is het aantal bacteriekiemen dat zich in het water bevindt. Door een klein beetje daarvan bij een bepaalde temperatuur een paar dagen op een voedingsbodem weg te zetten, vormen zich kolonies. De norm voor het kiemgetal bedraagt maximaal 100 kolonie vormende eenheden (KVE) per ml unitwater. Zo voldoet het unitwater aan de kwaliteitseisen en is het risico op besmetting bij het tandheelkundig personeel en de patiënten minimaal. Zijn er meer dan 100 KVE/ml aanwezig, maar minder dan 10.000 KVE/ml, dan dienen er beheersmaatregelen genomen worden. Zijn er meer dan 10.000 KVE/ml aanwezig, dan dient de behandelunit ook op de aanwezigheid van levende legionella bacteriën gecontroleerd te worden.

Waterkwaliteit testen

“Aqua2Dental verricht onderzoek naar waterkwaliteit en hoe micro-organismen zich in tandheelkundige units handhaven. Als je een beeld hebt van de eigenschappen van verschillende micro-organismen in een unit, kun je gerichter werken aan beheersmaatregelen”, verklaart Beurden, die met zijn bedrijf alles stoelt op wetenschappelijk bewijs.
De waterkwaliteit binnen de tandartspraktijk moet twee keer per jaar getest worden. Met een aanzienlijke hoeveelheid klanten in portefeuille is dat een uitdaging. Je wil immers snel klaar zijn, zodat de tandarts zijn stoel weer vrij heeft.
Voor de monsternames en de analyses werkt Aqua2Dental samen met RPS analyse dat beschikt over een landelijk netwerk van monsternemers voor het uitvoeren van de monsternames en eigen laboratoria. “RPS coördineert ook het logistieke proces. We merken dat dit voor tandartsen prettig is.”

Preventie

Alle analyses gebeuren bij RPS onder accreditatie. Een ontwikkeling waarvan Van Beurden verwacht dat die op termijn gemeengoed gaat worden binnen de tandartsbranche. “Je merkt bijvoorbeeld al aan de laatste versie van de WIP dat zij accenten in die richting gaan verschuiven. Waar in de vorige editie monstername niet eens ter sprake kwam, is het nu halfjaarlijkse verplicht. Hoewel tandartsen dat nu zelf ook nog mogen doen, zal dit straks waarschijnlijk door onafhankelijke partijen moeten gebeuren om echt stappen binnen de tandheelkunde te maken”, is de overtuiging van de microbioloog.

Overschrijding waterkwaliteitsnorm

Een werkwijze die zich bewijst. Waar volgens Van Beurden landelijk bij 70 procent van de tandartspraktijken sprake is van overschrijding van de waterkwaliteitsnorm, lag het percentage tijdens de laatste meting rond de 47 procent bij tandartspraktijken die Aqua2Dental in portefeuille heeft. De microbioloog verklaart dat verschil door het aanbieden van een totaaloplossing. “Mede door de samenwerking met een partij als RPS heb je met specialisten de mogelijkheid verder te kijken dan de gevolgen.”

Bacteriën determineren

Zo beschikt RPS over een  MALDI-TOF (kader), een geavanceerde techniek, Waarbij bacteriën zeer nauwkeurig op specifiek soort gedetermineerd kunnen worden. “Komt uit de eerste test bijvoorbeeld een besmetting van het unitwater aan het licht en ervaren medewerkers specifieke klachten, dan zou je kunnen kijken of die klachten overeenkomen met de betreffende bacterie. Met zo’n brononderzoek los je problemen structureel op en bespaar je kosten.”
Daarnaast wijst Van Beurden op de rol van preventie door de tandartspraktijken uitgebreid te wijzen op de voorzorgsmaatregelen (kader). Voorkomen is immers nog altijd beter dan genezen.

————————————————————————————————————————–

Hoe houd je de kwaliteit van de waterunit optimaal?

Alle units

• Spoel de unit twee minuten voor aanvang van de werkdag.
• Spoel 10 seconden tussen de patiëntenbehandelingen.

Bij units met een flessensysteem

• Spoel de fles aan het einde van de werkdag en laat deze omgekeerd drogen.
• Reinig de fles één keer per maand in de thermodesinfector (raadpleeg de fabrikant of de fles bestand is tegen de thermodesinfector).

MALDI-TOF

RPS voert voor tandartsen kiemgetalbepalingen uit door het bemonsteren van bacteriën. Daarmee vel je met het aantal kolonievormende eenheden een oordeel over het totaalbeeld van de bacteriën. De MALDI-TOF is een geavanceerde techniek waarmee analisten specifiek het soort bacterie kunnen traceren.

Hoe gaat dat in zijn werk? Op een metalen monsterplaatje strijkt de analist van alle kolonies eerst een kleine hoeveelheid van de bacteriestam af. Vervolgens behandelt hij die bacteriën met een chemische stof en schuift ze in de MALDI-TOF. Het apparaat identificeert binnen een paar minuten de verschillende soorten. Op basis van de Europese klassenindeling haal je de schadelijke bacteriën er vervolgens uit.