Nieuwe juweeltjes in Rotterdamse havengebieden

New York kijkt met een schuin oog mee naar de ontwikkelingen in het havengebied van Rotterdam. Daar ontstaat met innovatieve woon- en werkgebieden een ware speeltuin voor ontwikkelaars, exploitanten en ingenieurs om de historische band tussen stad en havens te herstellen.

Een futuristisch bouwwerk in het Rijnhavengebied trekt de aandacht van Luuk Prevaes. Hij wijst over het kabbelende water naar drie drijvende en klimaatbestendige halve bollen die dienst doen als expositieruimte. “Dit is dé katalysator voor drijvend bouwen in Rotterdam. Het paviljoen voorziet zelf in energie en kan zelfs schoon drinkwater uit de Rijnhaven halen”, vertelt de programmadirecteur Stadshavens Rotterdam enthousiast over het pilotproject.

Bruggen bouwen

Het waterdier bij wie de Rotterdamse havens als een rode draad door zijn arbeidsverleden loopt, leunt met beide ellenbogen over de reling van de nieuwe Rijnhavenbrug. In het hekwerk van de brug vallen talloze kleine hangslotjes op. Een trend die is overgewaaid uit Parijs en Venetië. Geliefden klikken het slotje samen vast, gooien de sleutel in de rivier en de liefde is voor eeuwig verzegeld. Symboliek die misschien wel het meest treffend is voor de missie van de programmadirecteur. Niet alleen letterlijk, ook figuurlijk moet hij bruggen bouwen en verbindingen creëren in het stadshavengebied.

Verlaten havens

Want de bedrijvigheid trekt steeds meer naar zee, richting de Tweede Maasvlakte. De havens liggen er wat verlaten bij en inwoners keren zich er steeds meer met de rug naar toe. Een bedreiging die tegelijk enorme kansen biedt, beseffen ze in Rotterdam. Leegstand schept immers ruimte voor nieuwe innovatieve en duurzame bestemmingen die de economie en sociale structuur een impuls kunnen geven. Samen met marktpartijen trekken de gemeente en het Havenbedrijf Rotterdam daar een periode van twintig tot veertig jaar voor uit. Ontwikkelingen die een metropool als New York met interesse volgt. “Maar waar menig wereldstad naar hunkert heeft Rotterdam: ruimte. Dat biedt unieke mogelijkheden om zo’n ambitie te realiseren”, stelt Prevaes.

Dobberende stadskas

Zo komen er klimaatbestendige huizen, waarvan een deel op het water gebouwd wordt. “Dat gebeurt uitsluitend met duurzame materialen en de bedoeling is dat het stadshavengebied als geheel energieneutraal wordt”, licht Prevaes toe. De directeur kijkt vanaf de brug naar het Rijnhavengebied. Dat is naast de Merwe-Vierhavens, Waal-Eemhaven en RDM-terrein/Heijplaat een van de vier deelgebieden waar mensen straks op een duurzame en innovatieve manier kunnen wonen, werken, studeren en recreëren. Neem de uitvraag van Rijnhaven Metropolitan Delta Innovation. Hockeyen op een drijvend speelveld, of vers fruit kopen in een dobberende stadskas. Het zou binnenkort zomaar te zien kunnen zijn in de Rijnhaven, zonder dat de gemeente de portefeuille hoeft open te trekken. “De stad kan niet meer voorinvesteren zoals vroeger en daarom hebben we de markt uitgedaagd met verdienmodellen te komen”, verklaart Prevaes.

Internationale aandacht

Via een aanbestedingstraject mochten consortia hun plannen kenbaar maken hoe ze het beschikbare gebied ter grootte van dertig voetbalvelden het best denken in te vullen. Zo zullen veiligheidsaspecten bij drijvend bouwen een belangrijke rol spelen. Stadshavens Rotterdam moet volgens Prevaes het goede voorbeeld geven van hoe Nederland met water leert te leven in plaats van ertegen te vechten. “De gedachte achter drijvend bouwen is dat je er onafhankelijk van het waterpeil functies kunt uitvoeren. Daarom vinden we het belangrijk dat je op een innovatie manier meedenkt over klimaatadaptatie, watermanagement en energie- en CO2-neutrale toepassingen. We willen ontwikkelaars prikkelen die slag naar nieuwe watertechnologieën en duurzaamheid te maken. Hoe ga je daar ecologisch mee om en betrek je de omliggende wijken erbij?”, aldus Prevaes. De programmadirecteur zit nog volop in het selectieproces. “Omdat we de lat hoog hebben gelegd, was het best spannend of partijen konden voldoen aan onze randvoorwaarden. Door het aantal en de kwaliteit van de plannen zijn we enorm verrast. Internationale media hebben er zelfs aandacht aan gegeven.”

Proeftuin

Die positieve aandacht komt van pas. Want een visie tot 2040 is lang en Stadshavens Rotterdam wil tussentijds resultaten tonen om het enthousiasme van alle betrokkenen vast te houden. De directeur noemt de RDM Campus als succesvol rolmodel. Deze voormalige droogdok is na een grondige verbouwing ontwikkeld tot een duurzame proeftuin voor onderwijs en innovatief ondernemerschap. “Momenteel vormen ruim 1200 studenten het opleidingsinstituut. Dit heeft aantrekkingskracht op bedrijven en dat leidt weer tot werkgelegenheid in de omliggende wijken. Zo vervoert de Aqualiner studenten over het water, maar bewoners maken daar ook graag gebruik van en dat bespaart ze soms heel wat reistijd.”

Pretpark

Ook in het deelgebied Merwe-Vierhavens zijn de eerste ontwikkelingen zichtbaar. De fruit- en sappenbedrijven die vanouds het beeld bepaalden gaan plaats maken voor groen, recreatie en wonen. Publiekstrekker vormt Europa’s grootste Dakpark. Een park ter grootte van twaalf voetbalvelden op het dak van winkels dat niet alleen dient als zeekerende dijk, maar ook ruimte biedt voor een mediterrane-, speel- en buurttuin. Verder is in de Waal-Eemhaven al het startsein gegeven voor de vernieuwing van de buitenruimte en wordt bij de Maashaven de oude AVR-centrale omgetoverd tot een pretpark. Ontwikkelingen die zorgen voor een trotse directeur. Hoewel het traject voor de transformatie van de havengebieden nog decennialang duurt, is het project voor hem nu al geslaagd. “Als ik rondkijk en zie dat dit leidt tot een mooiere stad en haven met meer banen, dan kan mijn dag niet meer stuk.” Het zal de Rotterdamse verkoper van hangslotjes als muziek in de oren klinken.