‘Hoe blijven we scherp en alert?’

Sloecentrale houdt met Bow Tie risico’s pragmatisch in beeld.

De Sloecentrale ging in 2009 operationeel en bleef tot nu toe gevrijwaard van verzuimongevallen. Voor de organisatie vormt dat geen reden om de teugels te laten vieren. Een explosie, lekkage of persoonlijk ongeval ligt binnen de industrie immers dagelijks op de loer. Met de introductie van de BowTie-methodiek hoopt veiligheidscoördinator Peter Almekinders iedereen scherp en alert te houden.

‘Zomaar een rondje lopen’ door de Sloecentrale. Dat is aan veiligheidscoördinator Peter Almekinders niet besteed. Terwijl hij de bezoekers in een ontspannen sfeer rondleidt, staat zijn blik continu op de onderzoekmodus. Staan auto’s goed geparkeerd, zijn gevaarlijke situaties goed afgezet, dragen medewerkers een veiligheidshelm? Niet verwonderlijk dat een stuk plastic verpakkingsmateriaal op de grond direct zijn aandacht trekt. “Voor de brandveiligheid kan dit grote gevolgen hebben. Daar moeten we uiterst alert op zijn”, waarschuwt de veiligheidsverantwoordelijke van de Sloecentrale, terwijl hij het plastic opraapt.

Gedrag

De Sloecentrale, een joint venture van het Franse Elektriciteitsbedrijf EDF en het Zeeuwse energiebedrijf DELTA, bestaat nog maar vijf jaar. Toch is de gasgestookte centrale binnen het havenen industriegebied Vlissingen-Oost door zijn opvallende vorm en knalgroene kleur al een begrip. Maar belangrijker: sinds het bedrijf tweeduizend dagen geleden operationeel ging, is er nog geen ongeval met verzuim voorgekomen bij zowel medewerkers als aannemers. Uiteraard zijn daarvoor allerlei voorzorgsmaatregelen genomen, al ligt de sleutel tot dit succes in eerste instantie bij de werknemer zelf, bekent Peter. “Vanaf dag één is iedereen actief betrokken bij ons veiligheidsbeleid. Veiligheid is een onderdeel van het takenpakket en iedereen spreekt elkaar aan op veilig en onveilig handelen. Ook heeft zowat iedere medewerker een BHV-diploma.”

Stoomexplosie

De uitmuntende score op het gebied van veiligheid is voor Peter geen reden om achterover te leunen. Integendeel. ‘Hoe blijven we scherp en alert?’ is tot credo verheven. “We willen voorkomen dat we elkaar straks aan staan te kijken van ‘hoe heeft dit kunnen gebeuren?’.” Reden voor de Sloecentrale om zich naast arbeidsveiligheid nadrukkelijker op het managen van procesveiligheid te richten. Een werkwijze die binnen de chemische industrie aardig is ingeburgerd, maar ook meer bij energieproducenten op de agenda verschijnt. “Vaak was de opvatting dat het met procesveiligheid wel goed zit, als je het op het gebied van arbeidsveiligheid goed geregeld hebt. Er zit wel wat overlap in, maar anderzijds zijn het twee compleet verschillende zaken.” Procesveiligheid richt zich volgens Peter meer op de technische veiligheid en is gericht op incidenten die zelden voorkomen, maar als ze gebeuren grote impact hebben, zoals een stoomexplosie. Arbeidsveiligheid gaat meer over incidenten die vaker voorkomen, maar relatief gezien minder impact hebben. Denk aan een medewerker die zich verstapt.

Tijdelijk verbandje

Peter typeert het verschil tussen arbeids- en procesveiligheid met een voorbeeld. “Als je op locatie bij een energiecentrale komt, staan er waarschuwingsbordjes met teksten als: ‘Kijk uit voor deze drempel’, ‘Let op voor heftrucks’ of ‘Draag een helm of bril’. Bij procesveiligheid gaat het meer om details die verborgen blijven of niet zo snel in het oog springen. Je ziet bijvoorbeeld nog geen bordjes die waarschuwen dat de installatie boven zijn limiet draait of dat lekkages onlangs met een tijdelijk verbandje zijn afgedicht.”

“We hebben een installatie die vrij recent gemaakt is door een gerenommeerd bedrijf als Siemens. Met een bewezen ontwerp en techniek. Maar dat geeft geen garantie dat dit zo blijft”, beseft de veiligheidsexpert. Om daarop scherp en alert te blijven ging Sloecentrale vorig jaar, naast de bestaande veiligheidsstudies, met RPS aan de slag met de BowTie-methode. Een risicoanalysemethode waarmee het bedrijf vanuit een ander perspectief kijkt naar de oorzaken en gevolgen van ongewenste gebeurtenissen. En van de maatregelen die de organisatie heeft ingericht om dat te reduceren of elimineren.

Pijnpunten

De medewerkers van Sloecentrale zijn nadrukkelijk betrokken bij dit proces. De vijf ploegen van de afdeling operations maakten elk een aparte BowTie-analyse. Ze beschreven een ongewenste gebeurtenis welke op een vooraf vastgestelde locatie binnen de installatie zou kunnen optreden. Deze varieerden van het vrijkomen van waterstof, aardgas en ammonia tot het lekken van ashefolie en smeerolie bij de gasturbine. “Waterstof is een gevaarlijk gas dat we gebruiken voor de koeling van de generator en olie is nodig om de boel draaiende te houden”, verklaart Peter de keuze van de ploegen.

BowTie

In een brainstormsessie vormde elke ploeg zich een beeld van hoe incidenten binnen hun gekozen risicogebied zouden kunnen ontstaan. De veiligheidscoördinator legt uit: “Het vrijkomen van waterstofgas kan verschillende oorzaken hebben. Een leiding kan corroderen of iemand rijdt tegen leidingen aan. Die scenario’s hebben we in kaart gebracht.” Aan de andere kant stonden de maatregelen centraal die dit soort gebeurtenissen moeten voorkomen. “Elk lid van de groep moest zijn oordeel geven of hij de aangebrachte barrières binnen onze centrale daarvoor sterk genoeg acht. Voordeel van de BowTie is dat we dit in een schema heel visueel kunnen uitbeelden. Links schetsten we in blauwe vlakjes de bedreigingen, in het midden de centrale gebeurtenis, oftewel het moment dat je echt de controle verliest, en rechts de barrières die je hebt ingezet om de gevolgen van deze gebeurtenis te voorkomen of reduceren. Het totaalbeeld geeft ons een goed inzicht van hoe we ervoor staan, omdat je direct ziet waar de pijnpunten liggen.”

Heftruck

Voor Peter gaven de resultaten uit de Bow-Tie analyse genoeg stof tot nadenken. “De ene keer moeten we iets verduidelijken, de andere keer iets extra’s organiseren. Opvallend was dat er bij alle vijf de scenario’s overeenkomsten waren qua voorzieningen die we moeten treffen om incidenten te voorkomen.” Hij neemt het heftruckgebruik als voorbeeld. “De Bow-Tie-analyse maakte duidelijk dat zoiets relatief eenvoudigs een grote impact kan hebben. De gevaren die het gebruik van dit voertuig kan veroorzaken is voor meerdere facetten binnen het bedrijfsproces onvoldoende hoog gekwalificeerd. Daarop gaan we maatregelen nemen, zoals extra training en het toetsen van vaardigheden.”

Lekkages voorkomen

Ander voorbeeld is het toepassen van de juiste pakking. “In meerdere BowTie-analyses kwam dit naar voren als een belangrijke barrière om lekkages te voorkomen. Ook hier zijn vakmanschap, controle en het niet zomaar ondoordacht doorvoeren van veranderingen essentieel.” De Sloecentrale gaat de methodiek ook met de afdelingen maintenance en engineering toepassen. “We denken aan het analyseren van scenario’s die te maken hebben met de risico’s van stoom waarmee we energie opwekken.”

“En de risico’s die verbonden zijn aan de productie van chemicaliën voor ons koelwaterbehandelingssysteem. De Bow-Tie-analyse willen we gebruiken om naast operationele handelingen ook dieper op installatieniveau in te gegaan. Voordeel is dat het een open methode is waarmee we in één overzicht niet alleen naar procestechniek, maar ook naar mensen hun handelingen en procedures kunnen kijken,” aldus de veiligheidscoördinator.

Protocollen

Peter ziet de informatie uit de BowTieanalyse als een aanvulling en extra check op bestaande veiligheidsstudies, zoals Hazop (hazard & operability). Een intensief, detaillistisch en langdurig traject voor het beoordelen van potentiële risico’s en gevaren bij industriële installaties. “Deze studie is strikt gericht op protocollen en bestaat geheel uit tekst. De BowTiemethodiek is pragmatischer en visueler ingericht. Er komen dingen naar voren waar je dieper op in kan gaan en makkelijk over kan praten.” Samen met de proactieve en doortastende veiligheidsbenadering van elke medewerker moeten deze veiligheidsstudies ervoor zorgen dat de Sloecentrale in de toekomst scherp en alert blijft op het voorkomen van calamiteiten. “We beseffen ons terdege dat we hier werken met gevaarlijke stoffen en processen, maar als je er goed mee omgaat is het risico niet groter dan elders.”