Heerhugowaard heeft alle asbestdaken in beeld

Handhaving vereist betrouwbare overheidsdata

 

Het is tot op heden nog niet voorgekomen. Een gemeente die haar inwoners met een asbestverdacht dak aanschrijft voor een collectieve saneringskorting. Binnen vijf weken had Heerhugowaard de juiste mensen binnen deze doelgroep in het vizier. Hoe kwamen zij zo snel tot dit resultaat? Projectleider Marc Zwart van de gemeente Heerhugowaard geeft antwoord.

Marc Zwart van Heerhugowaard met op de achtergrond een schuur waarvan het dak uit de inventarisatie met fotogrammetrische software als asbesthoudend is bestempeld.

Ga d’r maar aan staan. Een onafhankelijke organisator van groepsaankopen benadert jouw gemeente om voor alle particuliere huiseigenaren met een asbestdak collectief de sanering in te kopen. Niet alleen het complete saneringsproces wordt uit handen genomen, ook de plaatsing van het nieuwe dak. Als toetje krijgen de inwoners een forse collectiviteitskorting. Het overkwam Marc Zwart van de gemeente Heerhugowaard. De milieucoördinator was direct enthousiast, maar kwam tegelijkertijd voor een pittige uitdaging te staan. “Als we wilden meedoen, moesten we binnen vier weken met een overzicht van de asbestverdachte daken komen. Maar we hadden nog helemaal geen asbestinventarisatie gedaan. Hoe ga je dat aanpakken? Hebben we daar wel budget voor? En hoe ligt dat bij de politiek”, somt hij terugkijkend de pijnpunten op.

Driedimensionaal beeld

De wethouder was meteen voor en de benodigde investering snel vrijgemaakt. Maar hoe krijg je binnen vier weken een asbestinventarisatie voor een gemeente met vijfenvijftigduizend inwoners verdeeld over tweeëndertigduizend objecten in beeld? Op zich is het herkennen van een asbestdak met de juiste expertise niet lastig. Echter, grote aantallen en verschillende typen eigenaren maken het lastiger. Want, waar bevinden die daken zich precies en om wat voor soort type dak gaat het? Behoren ze toe aan woningen, bedrijven of boerderijen. “Als je alle gebouwen moet aflopen om de daken te bekijken kost dat veel tijd. En de vraag is dan natuurlijk altijd nog of je erbij kunt komen”, weet Marc.

Asbestdakeninventarisaties

Heerhugowaard zocht contact met RPS dat diverse brondata voor landmeetkundige inwinwerkzaamheden inzet voor asbestdakeninventarisaties. Want, de tijd dat landmeters alleen naar buiten gingen om gegevens te verzamelen, ligt inmiddels achter ons. De GIS-deskundige haalt de gegevens van achter het bureau van buiten naar binnen met fotogrammetrische software. Hiervoor beschikt hij over een landsdekkend en actueel geografisch informatiesysteem met driedimensionale luchtfoto’s die hij met een speciale bril kan bekijken.

De luchtfoto’s zijn gekoppeld aan andere (open) geodatasets, zoals de kadastrale kaart, de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) en het Basis Register Adressen en Gebouwen (BAG). Zo kan de GIS-deskundige bijvoorbeeld direct alle opstallen jonger dan 1993 (asbestverbod) eruit filteren. De panden zonder BAG-identiteit, zoals een zelf gebouwd schuurtje of kippenhok, werden gelinkt aan het kadastraal nummer van het hoofdverblijf om zo alsnog naam en adres te achterhalen.

Marc Zwart van Heerhugowaard met op de achtergrond een schuur waarvan het dak uit de inventarisatie met fotogrammetrische software als asbesthoudend is bestempeld.

Snelkookpan

Na de eerste selectie bleven de panden ouder dan 1993 over. De landmeter en asbestspecialist namen deze objecten met de software onder de loep. Ze kijken hierbij onder meer naar de textuur en kleurstelling van de verdachte golfplaten waarin vaak veel asbest is verwerkt. Ze zien er verweerd uit en er groeit mos op. Bij twijfel kan een asbestdeskundige aanvullend veldonderzoek doen. De inventarisatie leverde uiteindelijk 875 asbestverdachte daken op. Na het uitfilteren van de zakelijke sector, bleven er 416 particuliere eigenaren over. Ze kregen een brief met daarin een luchtfoto van hun perceel en het asbestdak en een uitnodiging voor een informatiebijeenkomst.

Uiteindelijk kozen 35 particuliere eigenaren voor de collectieve inkoop en vijf eigenaren om het zelfstandig uit te voeren. “Dat lijkt misschien weinig”, merkt de projectleider op. “Maar gezien de tijdsdruk dat mensen binnen paar weken moesten beslissen of ze meedoen, valt dat aantal zeker niet tegen. Het was een snelkookpan. Daarnaast hebben wij met deze pilot een ander doel bereikt: bewoners bewust maken van het asbestdakenverbod in 2024.”

Efficiënte handhaving

Over tijd gesproken. Marc roept gemeenten op zo snel mogelijk met een asbestinventarisatie aan de slag te gaan. “Het is zo belangrijk dat je weet waar je het over hebt door het visueel in beeld te brengen. Alle screenshots van de luchtfoto’s zijn nu gekoppeld aan de percelen binnen Heerhugowaard”, zegt de milieucoördinator die al droomt van een volgende stap. “RPS biedt de mogelijkheid al deze separate foto’s samen te brengen op één grote totaalkaart waarop je kan inzoomen op perceelniveau. Dat zou bijvoorbeeld interessant kunnen zijn voor efficiënte handhaving en vergunningverlening. Ook zouden we met deze toepassing zonnepanelen kunnen detecteren en nauwkeurig de oppervlakte daarvan kunnen bepalen. Dat maakt het makkelijker naast de sanering ook met verbeteropties te komen.”

Doorpakken

Wat heeft Heerhugowaard tot slot geleerd van dit project? “De mensen wat meer tijd geven aan het idee te wennen dat ze een asbestdak hebben dat gesaneerd moet worden”, klinkt het resoluut. “Het idee dat ze binnen paar weken moesten beslissen leidde soms tot wrijving. Terwijl wij het idee hadden dat we ze juist helpen. Daarnaast wil je mensen niet in paniek brengen. Daarom is er veel aandacht besteed aan de brief, folder en website.” Voor de mensen die langer de tijd nodig hebben om te beslissen, komt er sowieso een volgende slag bevestigt Marc. “We willen nu doorpakken, want alles is inzichtelijk. Het woord is nu aan de eigenaar.”

Een GIS-medewerker van RPS bekijkt het perceel uit de introfoto op pagina 27 van bovenaf driedimensionaal met stereofotografie. De rode contouren om het pand geven aan dat het om een BAG-object gaat.