Gedurfde praktijkproeven voeden nieuwe werkroutines

Proeftuin Ijssel-vechtdelta verbindt klimaaropgave aan betere leefomgeving

 

Binnen de IJssel-Vechtdelta werken zes overheidspartners samen aan een klimaatbestendige toekomst. Investeringen in waterveiligheid bieden tegelijk kansen om de regio nog aantrekkelijker te maken voor wonen, werken en recreatie. Programmamanager Menno ten Heggeler van de provincie Overijssel spreekt over de kracht van verbinden en het loslaten van gewoontes.

 Geluidswal

Er lijkt maar geen eind te komen aan de kilometerslange geluidswal rondom nieuwbouwwijk Stadshagen in Zwolle. Hoewel, een geluidswal. Het heeft meer weg van een dijk. Menno ten Heggeler beaamt het met een vermakelijke glimlach. Hij staat met zijn voeten in speciaal ingezaaid dijkgras en legt uit dat de geluidswal ook een waterkerende functie heeft. “Daarmee voorkomen we dat de woningen van twintigduizend inwoners meters onder water komen te staan als de polder bij Mastenbroek overstroomt.”

Hoewel de constructie een voor de hand liggend idee lijkt, is het in Nederland nog niet eerder toegepast. “De extra werkzaamheden voor waterveiligheid nemen we relatief goedkoop mee in het werk aan de geluidswal. Die wordt robuuster, krijgt een afwerking met klei en dijkgras”, weet de programmamanager.

Water van alle kanten

Zwolle ligt in de IJssel-Vechtdelta. Uit economisch oogpunt een belangrijk een drukbevolkte regio. De druk op de ruimte is groot en de regio is erg kwetsbaar als het gaat om de grillen van de natuur. In het gebied verenigen het IJsselmeer, de IJssel, de Vecht en de Sallandse weteringen zich. Uit de hoogwatersituatie in het voorjaar van 2012 blijkt dat er een stevige opgave ligt in het gebied. Het water komt er van alle kanten en overstromingen zijn lastig te voorspellen. Bovendien nemen de buien als gevolg van de klimaatverandering toe. Dit maakt de IJssel-Vechtdelta qua waterhuishouding uitzonderlijk complex en tegelijk uniek in Nederland.

Proeftuin

Vier jaar geleden hebben de provincie Overijssel, het waterschap Groot Salland en Veiligheidsregio IJsselland samen met de gemeenten Zwolle, Kampen en Zwartewaterland daarom de krachten gebundeld in het programma ‘Waterveiligheid en klimaatbestendigheid’. Een plan dat stevig is ingebed in het landelijke Deltaprogramma, maar op regionaal gebied een stap verder zet. “We zijn in Nederland anders naar waterveiligheid gaan kijken. Niet alleen naar de kans op een overstroming, maar ook naar de effecten daarvan. Dan kom je op het ruimtelijk domein en zijn er meer partijen die een bijdrage kunnen leveren”, ervaart Menno. Het projectteam bekijkt met zowel publieke als private partijen hoe ze opgaven slim aan elkaar kunnen koppelen met concrete uitvoeringsprojecten.

Programmamanager Menno ten Heggeler van de provincie Overijssel voor de kilometerslange geluidswal rondom nieuwbouwwijk Stadshagen.

Waterdicht

De gevolgen daarvan worden langzaam zichtbaar in het landschap. Naast de geluidswal zijn er fietspaden gecombineerd met dijkversterkingstrajecten. Ook het klimaatbestendig bouwen van appartementencomplex Kraanbolwerk aan de stadsgracht in de binnenstad van Zwolle spreekt tot de verbeelding. De waterstanden kunnen daar sterk fluctueren, omdat de stadsgrachten direct verbonden zijn met het IJsselmeer en de Sallandse Weteringen. “Om die reden worden de woningen op de begane grond verhoogd en waterdicht gemaakt. Daarnaast krijgen alle woningen waterbestendige elektronische voorzieningen. En is er een mogelijkheid gecreëerd de parkeergarage af te sluiten bij dreigend hoogwater”, somt Menno enkele maatregelen op.

Leerproces

De regio IJssel-Vechtdelta speelt met dit soort initiatieven een belangrijke rol als aanjager binnen het landelijke Deltaprogramma. Niet voor niets heeft Minister Schultz van Haegen de regio aangewezen als proeftuin voor meerlaagse veiligheid. IJssel-Vechtdelta wil met deze experimenten een bijdrage leveren aan het leerproces in Nederland. Met onderbouwde onderzoeken van RPS en de projectpartners Hydrologic en Infram, zijn ze gestoeld op doordachte keuzes. Menno: “Kosten-batenanalyses en schetsontwerpen bevestigden bijvoorbeeld dat het effectief is rondom kleine stedelijke kernen als Kampen en Genemuiden gevolgbeperkende keringen te bouwen die aansluiten op de hoogtes in het landschap. Ook de effecten van de opwaardering van geluidswallen zijn vooraf in kaart gebracht.”

Burgers prikkelen

IJssel-Vechtdata koos er bewust voor eerst in de buitenlucht ervaring op te doen met klimaatbestendige gebiedsontwikkelingen en het daarna pas geleidelijk te laten landen in beleidsplannen. “We moeten af van de gewoonte dat je vanachter je bureau bepaalt wat goed is voor de wereld”, stelt Menno. “Ontwikkel nieuwe routines. Experimenteer en zoek daarbij de samenwerking met andere partijen. We zien de meerwaarde van het verbinden wel, maar het kost inspanning. In Nederland zijn we gewend als partij liever zelf onze klus te klaren. Maar uit onze proeftuin merken we dat samenwerking juist creatieve oplossingen oplevert die tijd en kosten besparen en de esthetica verhogen. De burger mag in dat proces niet vergeten worden.”

Klimaatbestendig bouwen van appartementencomplex Kraanbolwerk aan de stadsgracht in de binnenstad van Zwolle.

Win-win situatie

Menno vindt dat je zijn of haar eigen belang dan wel aan de klimaatbestendige inrichting moet koppelen. “Inwoners maken zich niet direct zorgen om klimaatverandering. Voldoende parkeergelegenheid en meer groen op straat. Dát raakt hen. Stimuleer de burger daarom om voortuintjes aan te leggen om het regenwater sneller te laten infiltreren, maar verlaag dan ook de rioleringsbelasting. Zo krijg je een win-win situatie waarmee je met alle betrokkenen inspeelt op een duurzame toekomst.”