Eilandcultuur doorbreken voor veilige zorg
Admiraal de Ruyter ziekenhuis kiest voor integrale risicobenadering.
In de zorg neemt de belangstelling voor risicomanagement toe. Een calamiteit of incident kan immers grote impact hebben. Manager Kwaliteit en Veiligheid Alex Dirks van het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis (ADRZ) pleit daarom voor een integrale risicobenadering waarin de dialoog centraal staat.
“Aangenaam. Ik ben Alex en hier sinds kort werkzaam als manager Kwaliteit en Veiligheid. Hoe gaat het?” Een rondje met Alex Dirks door het ADRZ in Goes staat symbool voor oprechte interesse in collega’s en het schudden van handjes. Hij vindt het belangrijk om zichtbaar te zijn. De dialoog aan te gaan. “Vaak zijn bestuurders zo druk bezig met vergaderen dat het primaire proces minder aandacht krijgt. Ik wil korte lijnen hebben met de werkvloer om de veiligheid en kwaliteit van dat proces te bewaken.”
Stroomstoring
In het Havenziekenhuis Rotterdam hebben ze dat principe volgens Alex goed begrepen met het lanceren van een ‘sirene-actie’. “Als elke eerste maandag van de maand om twaalf uur de sirenes afgaan, loopt de Raad van Bestuur het pand in om met medewerkers in gesprek te gaan over veiligheid. Ik geloof dat deze aanpak eerder leidt tot verbetering, dan het uitbreiden van regels en procedures. Kwaliteit en veiligheid moet in de genen van elke medewerker zitten.” Alex haalt een voorbeeld aan om dat te illustreren. “Op een doordeweekse avond zag een schoonmaakster op de OK een lampje knipperen op een anesthesieapparaat. Hoewel het niet tot haar taak behoort, heeft ze daar direct melding van gemaakt. Er bleek een stroomstoring in dat blok te zijn. Als ze geen actie had ondernomen, was de volgende ochtend geen operatie mogelijk. Dan denk ik: Wow, die dame verdient een bloemetje.”
Brug slaan
De waakzaamheid van de schoonmaakster laat treffend zien dat een veilige zorginstelling vraagt om een integrale benadering. Over de grenzen heen durven kijken. Dat kan beter in ziekenhuizen, vindt Alex. “Mensen hebben vooral binding met de eigen werkplek”, duidt hij de eilandcultuur. “Je kan het zelf wel goed regelen, maar dan kan de andere divisie er last van hebben. Ik wil die brug slaan, want het gaat om de totale keten.” Elke afdeling heeft weliswaar zijn eigen bedrijfskritische processen in beeld, maar de kracht zit in de verbindende factor. Een regieraad, waarin de top van de organisatie vanuit allerlei geledingen vertegenwoordigd is, moet daarvoor zorgen. “We zijn bezig met integrale risicoinventarisaties. Patiëntveiligheid, financiën, ICT, personeelszaken, ze komen allemaal ter sprake. We analyseren de klachten, incidenten en calamiteiten van elke afdeling en proberen die met elkaar te verbinden. Zo weten we waar de grootste risico’s zitten om daar gerichter op sturen.”
Dashboardfetisjisme
Om informatie op een effectieve en efficiënte wijze te verzamelen en presenteren, oriënteert het ADRZ zich op een risicoscan. Dat is een zelfdiagnose instrument waarmee bestuurders, managers en toezichthouders in één oogopslag de bedrijfskritische processen van het ziekenhuis in beeld krijgen. “Ik vind het een positieve ontwikkeling dat partijen als RPS zo’n instrument ontwikkelen. Daarmee leer je niet alleen van incidenten, maar kun je ook preventief inschatten wat er kan gebeuren. Al moet je waken voor dashboardfetisjisme, want het blijft slechts een weergave van kritische variabelen die je gekozen hebt. Ze mogen nooit de verantwoordelijkheid overnemen van de mensen aan tafel.”
Top 100
Alex vindt het lastig een rode lijn te ontdekken in hoe zorginstellingen omgaan met integraal risicomanagement. “De één doet het zelf, de ander huurt expertise in. Elke organisatie heeft zijn eigen cultuur en historie. Blader maar eens door de AD ziekenhuistop 100. Hoewel de kwaliteitssystemen en normen universeel zijn, blijft het opmerkelijk dat er onderling aanzienlijke prestatieverschillen zijn.” Is het dan niet wenselijk elkaar eens nadrukkelijker op te zoeken? “Zeker. Je concurreert immers niet op veiligheid, maar op verkorting van de doorlooptijden en service. Met het Erasmus MC in Rotterdam en Amphia Ziekenhuis in Breda hebben we eens in de zoveel tijd een kruisbestuiving waarin we van elkaar leren op het gebied van veiligheid en kwaliteit.”
Angst
Geen overbodige luxe. Want voor bestuurders en toezichthouders van zorginstellingen wordt het er door de vele stelselwijzigingen niet makkelijker op. En intussen draait de regering de duimschroeven aan. Voortaan vallen alle bestuurders en toezichthouders onder een nieuwe wettelijke regeling voor bestuurdersaansprakelijkheid. De aansprakelijkheid gaat ver en kan ook het privévermogen van bestuurders raken. Alex fronst zijn wenkbrauwen. “Wat lost het op? Het wekt defensieve geneeskunde in de hand, omdat je gaat regeren op basis van angst en dat is de slechtste raadgever. Het is typisch Nederlands dat men na een calamiteit direct een schuldige wil aanwijzen. In negenennegentig procent van de gevallen ligt het niet aan één persoon, maar aan de omstandigheden waarin het heeft plaatsgevonden. Daarom vind ik de vraag hoe het heeft kunnen gebeuren veel relevanter.”