‘Arbosysteem schiet tekort om beroepsziekten te voorkomen’
Nationaal Kennisknooppunt Beroepsziekten gidst mens en bedrijf door wereld van gevaarlijke stoffen
Werken met gevaarlijke stoffen kan grote gevolgen hebben voor je gezondheid. Toch lijken we elkaar maar niet te vinden als het gaat om het voorkomen van beroepsziekten. Stichting Nationaal Kennisknooppunt Beroepsziekten (NKKB) vult die leegte op een laagdrempelige manier op voor mens en bedrijf. Oprichter Piet Kroon en voorzitter Jan Kegelaer duiden hoe zij dit doen.
Halverwege het gesprek slaakt Jan Kegelaer een diepe zucht. “Weet je, eigenlijk is het triest dat wij als professionals het unheimische gevoel hebben dat ons Arbosysteem tekort schiet. Ondanks de vele expertise die er is, lijken we elkaar niet te kunnen vinden als het gaat om het voorkomen van beroepsziekten.”
Met die boodschap zet de arbeidshygiënist en operationeel directeur bij RPS analyse bv de zaak meteen op scherp. Hij benadrukt dat met de juiste samenwerking veel van deze ziekten voorkomen hadden kunnen worden. “Van schoonmakers tot productiemedewerkers, bijna iedereen wordt op het werk blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. En onbewuste blootstelling aan deze stoffen kan leiden tot vervelende aandoeningen, vaak pas jaren later, met de dood als ergste gevolg.”
Voorkomen van beroepsziekten
Reden voor RPS en het Instituut voor Klinische Arbeidsgeneeskunde (IKA Ned) om samen de handschoen op te pakken in de strijd tegen beroepsziekten. Zo hebben ze onlangs het Nationaal Kennisknooppunt Beroepsziekten (NKKB) gelanceerd, een stichting die bedrijven en mensen helpt die te maken hebben met gevaarlijke stoffen. Het platform biedt een integrale aanpak en geeft antwoord op de drie belangrijkste vragen: zijn de medewerkers daadwerkelijk blootgesteld? In welke mate? En kan dat tot gezondheidsschade leiden?
Piet Kroon, oprichter en directeur van IKA Ned, is overtuigd van de meerwaarde van zo’n kennisknooppunt. Het NKKB maakt zich sterk om dergelijke aandoeningen te voorkomen of om onderzoek te doen en advies uit te brengen wanneer er onrust is door een vermoeden van een beroepsziekten. Omdat het lerend vermogen voor een onderneming, de preventie, nog niet aanwezig is. En dat is precies het gat waar wij op inspringen. Makkelijk en toegankelijk advies. Punt. Dat is er nu niet.
Treffend voorbeeld preventie
Dat dit motto leeft bewijst de onlangs gehouden startbijeenkomst waarin NKKB onlangs officieel gelanceerd werd. Van Shell, DAF en Defensie tot DHL, REYM en Delicia, allemaal waren ze er aanwezig om de preventie van beroepsziekten naar een hoger niveau te brengen.
Kegelaer geeft een voorbeeld van chocoladeproducent Delicia dat treffend aantoont waar het om gaat. “Hier heb je te maken met een werkgever die het goed voor heeft met haar medewerkers, maar toch geconfronteerd wordt met een medewerker die door ziekte uitvalt. Door goed samenspel van de bedrijfsarts, longarts en arbeidshygiënist is onderzocht dat de man ziek is geworden door het werk. Meteen is het probleem gekwantificeerd en het proces aangepakt. Zo zijn de risico’s beheerst en kan men weer veilig door.”
Gevaarlijke stoffen
Kroon juicht deze aanpak toe, maar begrijpt niet waarom er niet meer aandacht is voor de preventie van beroepsziekten. Hij vergelijkt het met verkeersdoden. Jaarlijks sterven er ongeveer 600 mensen door een verkeersongeval. “Wat doen we? We maken van elk kruispunt een rotonde, er verschijnen steeds meer drempels in het straatbeeld en 30 kilometer per uur wordt in steeds meer steden het devies”, somt hij de preventieve maatregelen op.
“Prima natuurlijk, maar wist je dat aan werkgerelateerde kanker jaarlijks ruim 2100 mensen overlijden? En wat doen we daaraan? Er staat niet wekelijks een professor in de krant die ons waarschuwt voor de impact van gevaarlijke stoffen. Ja, TNO investeert in een app, website en een extra inspecteur. Zet dat ook eens tegenover het aantal politieagenten in Nederland. De verhoudingen in preventief opzicht kloppen gewoon niet”, stelt Kroon.
Blootstelling aan chemische dampen
Volgens Kegelaer ligt er een diepere oorzaak aan de gebreken van ons Arbosysteem. Hij vergelijkt het met verkeersslachtoffers: “Als een puber na een verkeersongeluk met een bloedende hoofdwond met loeiende sirenes wordt afgevoerd, zit de schrik er bij iedereen goed in. Maar als diezelfde puber een vakantiebaantje heeft in het magazijn en daar wordt blootgesteld aan chemische dampen wat op de lange termijn mogelijk tot gezondheidsschade leidt, dan haalt iedereen zijn schouders op. We kunnen toekomstige risico’s gewoon niet goed kwantificeren.”
Van dokter tot arbeidshygiënist
Kegelaer benadrukt het belang van een goede bedrijfsarts die signalen opmerkt en actie onderneemt. “Zoals bijvoorbeeld wanneer iemand kortademig is en werkt in een bakkerij met meel. Hij zou dan eens kunnen bedenken dat dit werkgerelateerd kan zijn en een arbeidshygiënist stofmetingen laten uitvoeren”, zegt hij. Aan de andere kant is het ook belangrijk dat werkgevers en werknemers zelf alert zijn op mogelijke problemen en actie ondernemen, spreekt Kroon uit ervaring. “Als iemand bijvoorbeeld denkt dat zijn werk eczeem veroorzaakt, moet hij ergens terecht kunnen voor hulp. Maar waar ga je dan naartoe?”
NKBB speelt hierin een belangrijke rol als een soort ‘rotonde’ met wegwijzers naar de juiste oplossingsrichting. Kroon legt uit: ” Jan en zijn club arbeidshygiënisten weten alles van de arbeidsomstandigheden, terwijl wij van IKA Ned alles weten van de mensen en al veel beroepsziekten hebben gezien. Zo werk je altijd in een cirkel die draait om werk en gezondheid.”
Zijn bedrijfsartsen dan niet de aangewezen personen om net als bij Delicia een voortrekkersrol te spelen in de preventie van beroepsziekten? Kroon: “In de ideale situatie kunnen zij hierin zeker een belangrijke rol spelen. Toch komt slechts twee procent van de bedrijfsartsen nog op de werkplek. Sinds bedrijven de ziektekosten twee jaar door moeten betalen, gaat het alleen nog om de vraag hoe je het verzuim kunt terugbrengen. Dat mensen ziek worden door werk is uit beeld. We lopen in Nederland achter de feiten aan, terwijl landen om ons heen het beter op orde lijken te hebben. Maar blootstellingsrisico’s houden niet op bij de grens.”
Wisselwerking
Volgens Kegelaer is de kracht van NKKB de wisselwerking en het gemak waarmee bedrijven contact kunnen opnemen. “Werkgevers hebben al zo veel om handen, dus we willen het ze zo makkelijk mogelijk maken. Bij de stichting krijgen zij antwoord op hun vragen en kunnen we, indien nodig, direct actie ondernemen”, zegt hij.
Het doel van NKKB is om te voorkomen dat mensen ziek worden door hun werk. “Hoe we dat concreet tot uitvoering brengen? Dat begint bij het bewustzijn door het ontsluiten van kennis. We hebben vier kerndeskundigen in Nederland: de bedrijfsarts, veiligheidskundige, arbeidshygiënist en organisatiedeskundige. Als we die disciplines beter bij elkaar brengen en integreren in onze bedrijfshulpverlening, maken we een gigantische slag”, is de overtuiging van Kroon.
Onbewust onwetend
Kegelaer voegt toe dat soms al veel kan worden bereikt met een paar simpele basistips. Hij neemt nog altijd een voorbeeld aan de stelling van Tineke Rens, voormalig arbeidshygiënist van de bakkersbranche, die beweerde dat er jaarlijks veel gezondheidswinst kan worden gerealiseerd als de 500 arbeidshygiënisten in Nederland een jaar lang alle bedrijven bezoeken en daar twee dingen uitbannen: persluchtpistolen en bezems. “Veel mensen weten niet dat ze stof maken als ze vegen, vervang die eerst door stofzuigers. Zo kunnen we wel zeggen dat het Arbosysteem tekort schiet, maar we houden het op deze manier natuurlijk ook zelf in stand.”
Tijd dus voor een praktische aanpak, vinden Kroon en Kegelaer. In plaats van dikke rapporten, oplossingen bieden die werken. “Wij hebben bij RPS en IKA Ned succesvolle bedrijven opgebouwd die kennis en expertise bieden om inzicht te geven in arbeidsrisico’s voor de BV Nederland. Daarom zijn wij zo gemotiveerd om de voordelen die wij hieruit hebben gehaald, nu terug te geven aan de markt,” besluit het duo.
Meer informatie
Het Nationaal Kennisknooppunt Beroepsziekten (NKKB) helpt om de juiste expertise op het gebied van gevaarlijke stoffen in relatie tot (gezondheids)schade te vinden. Lees er meer over op de site van de NKKB
